Η εφηβεία, οι σχέσεις με τους συνομήλικους και ο ρόλος των γονέων
Κατά την εφηβεία, οι φιλίες εξελίσσονται από απλές σχέσεις παιχνιδιού σε βαθύτερους συναισθηματικούς δεσμούς. Οι έφηβοι μαθαίνουν να μοιράζονται σκέψεις και συναισθήματα, αναπτύσσοντας έτσι την ενσυναίσθηση και τις κοινωνικές δεξιότητες. Μέσα από αυτές τις σχέσεις, διαμορφώνεται μια αίσθηση ταυτότητας και αυτονομίας, καθώς οι έφηβοι διαχωρίζονται σταδιακά από την οικογένεια και διευρύνουν τους κοινωνικούς τους κύκλους (Brown and Larson, 2009).
Οι έφηβοι τείνουν να αναζητούν αποδοχή από την ομάδα των συνομηλίκων, γεγονός που τους προσφέρει αίσθηση ασφάλειας και ενίσχυση της αυτοεκτίμησης (Wilkinson, 2004). Σε αυτό το στάδιο ανάπτυξης του ανθρώπου, η κοινωνική ένταξη γίνεται βασική ανάγκη, και η απομόνωση ή η απόρριψη από την ομάδα μπορεί να έχει αρνητικές συνέπειες στην ψυχική υγεία του, οδηγώντας σε συναισθήματα μοναξιάς ή κοινωνικής απόσυρσης. ( Oberle et. al. 2010).
Οι σχέσεις με συνομηλίκους αποτελούν καθοριστικό παράγοντα στη διαμόρφωση της προσωπικής ταυτότητας. Ο Erikson (1968) υποστήριξε ότι η εφηβεία είναι η περίοδος της «ταυτότητας έναντι της σύγχυσης ρόλων», όπου οι νέοι δοκιμάζουν ρόλους, συμπεριφορές και αξίες για να ανακαλύψουν ποιοι είναι. Οι συνομήλικοι προσφέρουν ένα πλαίσιο μέσα στο οποίο ο έφηβος συγκρίνει, υιοθετεί ή απορρίπτει πρότυπα, επηρεάζοντας έτσι την αυτοαντίληψη και τις επιλογές ζωής. Κατά την εφηβεία, επιπλέον, ξεκινά και η σεξουαλική αφύπνιση (Oberle et al., 2010). Οι έφηβοι αρχίζουν να ανακαλύπτουν τη σεξουαλική τους ταυτότητα, να έλκονται ερωτικά και να πειραματίζονται με σχέσεις. Οι αλληλεπιδράσεις με συνομηλίκους μπορεί να επηρεάσουν τις στάσεις απέναντι στη σεξουαλικότητα, να ενισχύσουν ή να περιορίσουν συμπεριφορές και να επηρεάσουν την ψυχική τους υγεία (Connolly e al., 2000). Η αποδοχή της διαφορετικότητας και η ανοιχτή συζήτηση γύρω από το φύλο και τη σεξουαλικότητα είναι κρίσιμες για μια υγιή ανάπτυξη και διαμόρφωση ταυτότητας (Stewart et al., 2019).
Οι συνομήλικοι ενισχύουν τη συμμετοχή σε κοινωνικές δραστηριότητες, ενισχύουν την κοινωνικοποίηση και την αίσθηση του ανήκειν. Ωστόσο, η ανάγκη για αποδοχή και η πίεση συμμόρφωσης με τους κανόνες της ομάδας μπορεί να οδηγήσει σε ριψοκίνδυνες συμπεριφορές. Συχνά, οι έφηβοι επηρεάζονται ώστε να δοκιμάσουν το αλκοόλ, να κάνουν χρήση ουσιών ή να υιοθετήσουν παραβατικές συμπεριφορές, όπως βανδαλισμούς ή κλοπές. Αυτές οι πράξεις μπορεί να προκύπτουν από την ανάγκη να εντυπωσιάσουν ή να μην περιθωριοποιηθούν από την παρέα. Η σωστή καθοδήγηση και η ενίσχυση της αυτοεκτίμησης είναι κρίσιμες για να αντισταθεί ο έφηβος σε αρνητικές επιρροές (Brown and Larson, 2009).
Κι ενώ οι σχέσεις με τους συνομηλίκους είναι σημαντικές, η καθοδήγηση από ενήλικες παραμένει καθοριστική. Είναι σημαντικό, οι γονείς να δημιουργούν ένα κλίμα στο οποίο ο έφηβος να νιώθει άνετα να μιλήσει χωρίς φόβο για αποδοκιμασία ή τιμωρία. Οι συζητήσεις για τις ουσίες, τις παρέες, τα όρια και τις επιλογές πρέπει να είναι συχνές και προσαρμοσμένες στην ηλικία του εφήβου. Παράλληλα, συνέπεια στους κανόνες είναι σημαντική, όχι ως τιμωρία αλλά ως μέσο διαμόρφωσης ηθικών και κοινωνικών στάσεων. Οι γονείς οφείλουν να ενθαρρύνουν την αυτονομία, τη λήψη αποφάσεων και την ανάληψη ευθύνης από τα παιδιά τους. Οι έφηβοι που νιώθουν σιγουριά για τον εαυτό τους είναι λιγότερο επιρρεπείς στην πίεση των συνομηλίκων (Wilkinson, 2004). Η γονεϊκή στάση πρέπει να ισορροπεί ανάμεσα στη στήριξη και τη δομή. Οι έφηβοι χρειάζονται γονείς που να τους εμπιστεύονται, να τους καθοδηγούν και να αποτελούν για αυτούς σημεία αναφοράς σε έναν κόσμο που συχνά τους μπερδεύει και τους πιέζει. Σε κάθε περίπτωση, η ανοιχτή επικοινωνία και η εμπιστοσύνη διευκολύνουν τη μετάβαση στην ενηλικίωση και την ανάπτυξη κοινωνικά υπεύθυνων συμπεριφορών (Morris et al., 2017; Aquilino and Supple, 2001).
Δώρα Ν. Πενθερουδάκη
Κλινικός Ψυχολόγος – BSc, MSc
Βιβλιογραφία
Aquilino, W. S., & Supple, A. J. (2001). Long-Term Effects of Parenting Practices During Adolescence on Well-Being Outcomes in Young Adulthood. Journal of Family Issues, 22(3), 289-308. https://doi.org/10.1177/019251301022003002
Brown, B. and Larson, J. (2009). Peer relationsgips in adolescence. In Lerner, R. M., & Steinberg, L. (Eds.), Handbook of adolescent psychology, volume 2: Contextual influences on adolescent development (Vol. 2), pp 74-103, John Wiley & Sons.
Connolly, J., Furman, W., & Konarski, R. (2000). The role of peers in the emergence of heterosexual romantic relationships in adolescence. Child development, 71(5), 1395–1408. https://doi.org/10.1111/1467-8624.00235
Erikson, E. H. (1968). Identity: Youth and crisis. New York: Norton.
Morris, A.S., Criss, M.M., Silk, J.S. and Houltberg, B.J. (2017), The Impact of Parenting on Emotion Regulation During Childhood and Adolescence. Child Dev Perspect, 11: 233-238. https://doi.org/10.1111/cdep.12238 .
Oberle, E., Schonert-Reichl, K.A. & Thomson, K.C. (2010). Understanding the Link Between Social and Emotional Well-Being and Peer Relations in Early Adolescence: Gender-Specific Predictors of Peer Acceptance. J Youth Adolescence 39, 1330–1342. https://doi.org/10.1007/s10964-009-9486-9
Stewart, J.L., Spivey, Leigh A., Widman, L., Choukas-Bradley, S. Mitchell J. Prinstein, M.J. (2019). Developmental patterns of sexual identity, romantic attraction, and sexual behavior among adolescents over three years. Journal of Adolescence, 77:90-97, https://doi.org/10.1016/j.adolescence.2019.10.006
Wilkinson, R.B. (2004). The Role of Parental and Peer Attachment in the Psychological Health and Self-Esteem of Adolescents. Journal of Youth and Adolescence 33, 479–493.. https://doi.org/10.1023/B:JOYO.0000048063.59425.20
Comments are closed.