Βιολογικό φύλο, σεξουαλικός προσανατολισμός, σεξουαλική ταυτότητα και σεξουαλική αγωγή
Το βιολογικό φύλο είναι αυτό που σχετίζεται με τα βιολογικά – ανατομικά χαρακτηριστικά και αποδίδεται με τη γέννηση. Περιλαμβάνει τα πρωτογενή χαρακτηριστικά του φύλου όπως τα εσωτερικά και τα εξωτερικά αναπαραγωγικά όργανα, τις γονάδες, τις ορμόνες του φύλου (οιστρογόνα, τεστοστερόνη) και τα φυλετικά χρωμοσώματα και τα δευτερογενή χαρακτηριστικά του φύλου η ανάπτυξη του στήθους, η τριχοφυΐα, η κατανομή της μυϊκής μάζας και του λίπους στο σώμα, κ.ά.. H ταυτότητα φύλου αναφέρεται στην εσωτερική αίσθηση που έχει ένα άτομο για το φύλο του. Δεν ταυτίζεται πάντα με το βιολογικό φύλο .
Κατά την εφηβεία, οι φυσιολογικές ορμονικές αλλαγές προκαλούν τη σεξουαλική αφύπνιση. Ο έφηβος αρχίζει να αναπτύσσει ερωτικά και σεξουαλικά αισθήματα, να εξερευνά το σώμα του και να ενδιαφέρεται για τις διαπροσωπικές σχέσεις. Η σεξουαλική ανάπτυξη είναι φυσιολογική και απαραίτητη για την ωρίμανση του ατόμου. Κάθε έφηβος έχει τον δικό του ρυθμό εξέλιξης και αναζήτησης της σεξουαλικότητας και της σεξουαλικής του ταυτότητας.
Η σεξουαλικότητα αποτελεί συστατικό και διαφοροποιητικό στοιχείο της ανθρώπινης προσωπικότητας. Δεν είναι ένας περιγραφικός όρος, αλλά ένας διακριτός τρόπος κατασκευής, οργάνωσης και ερμηνείας των παραμέτρων που προσδιορίζουν το άτομο. Η σεξουαλικότητα δεν περιορίζεται στην πράξη, αλλά αφορά και τη φαντασία, τα συναισθήματα, την αναζήτηση ταυτότητας και την επιθυμία για συναισθηματικό δεσμό.
Ο σεξουαλικός προσανατολισμός αφορά τη συναισθηματική και/ή σεξουαλική έλξη που νιώθει το άτομο προς άλλα άτομα ή την απουσία αυτής Ο προσανατολισμός συνιστά μια πολύπλοκη και πολυπαραγοντική έκφραση της ανθρώπινης ποικιλομορφίας. Σύμφωνα με την APA (2015) ο σεξουαλικός προσανατολισμός είναι το μακροχρόνιο μοτίβο της συναισθηματικής, ρομαντικής ή/και σεξουαλικής έλξης προς άνδρες, γυναίκες ή και τα δύο φύλα. Ο σεξουαλικός προσανατολισμός αντανακλά την αντίληψη του ατόμου για την ταυτότητά του με βάση αυτή την έλξη και περιλαμβάνει μία συμβατή με αυτήν συμπεριφορά, καθώς και την αίσθηση του «ανήκειν» σε μια κοινότητα ατόμων που έχουν το ίδιο βίωμα. Ο σεξουαλικός προσανατολισμός μπορεί να κατανοηθεί καλύτερα ως ένα συνεχές, όπου στο ένα άκρο βρίσκεται η έλξη αποκλειστικά για άτομα του ίδιου φύλου, ενώ στο άλλο άκρο η έλξη αποκλειστικά για άτομα του αντίθετου φύλου.
Συχνά, στην εφηβεία, το άτομο αρχίζει να διερωτάται για την ταυτότητά του. Είναι απόλυτα φυσιολογικό να υπάρχουν ερωτήματα, σύγχυση ή δοκιμές. Η οικογένεια αποτελεί το πρώτο πλαίσιο αναφοράς για τον έφηβο. Οι γονείς δεν χρειάζεται να έχουν όλες τις απαντήσεις, αρκεί να δείχνουν σεβασμό, διαθεσιμότητα και αποδοχή. Η αποδοχή από το οικογενειακό και κοινωνικό περιβάλλον είναι καθοριστική για την ψυχική υγεία του εφήβου. Αντιθέτως, ο στιγματισμός ή η απόρριψη μπορεί να οδηγήσουν σε αυξημένο άγχος, κατάθλιψη και αυτοκαταστροφικές συμπεριφορές.
Η σεξουαλική αγωγή αποτελεί έναν θεμελιώδη πυλώνα υποστήριξης των εφήβων, καθώς ενημερώνει και εκπαιδεύει για θέματα που αφορούν στη λειτουργία του ανθρώπινου σώματος, τη συναίνεση, τα όρια, την πρόληψη και τις υγιείς σχέσεις. Είναι βασικό εργαλείο ανάπτυξης υπευθυνότητας και αυτοσεβασμού για τους εφήβους. να αναγνωρίζουν τη σημασία της ελεύθερης και συνειδητής επιλογής στη σεξουαλική δραστηριότητα, μειώνοντας έτσι τα περιστατικά σεξουαλικής κακοποίησης και παρενόχλησης. Η συναίνεση αφορά τη σαφή και ελεύθερη έκφραση αποδοχής μιας σεξουαλικής ή άλλης διαπροσωπικής επαφής, χωρίς πίεση ή εξαναγκασμό.
Συνολικά, η σεξουαλική αγωγή ενισχύει την αυτοπεποίθηση των εφήβων, την αυτογνωσία, την υπευθυνότητα και την ψυχική ανθεκτικότητα, ενώ μειώνει τα αισθήματα ντροπής ή ενοχής που μπορεί να συνδέονται με τη σεξουαλικότητα. Παρέχει ένα πλαίσιο για την ανάπτυξη υγιών και ισότιμων ερωτικών σχέσεων. Οι έφηβοι που ενημερώνονται σωστά είναι πιο πιθανό να καθυστερήσουν την έναρξη της σεξουαλικής τους ζωής, να επιλέγουν ασφαλείς σεξουαλικές πρακτικές και να διατηρούν σταθερές σχέσεις βασισμένες στον αμοιβαίο σεβασμό. Η κοινωνία οφείλει να σταθεί δίπλα τους με γνώση, σεβασμό και αποδοχή, απομακρύνοντας ταμπού και προκαταλήψεις.
Δώρα Ν. Πενθερουδάκη
Κλινικός Ψυχολόγος – BSc, MSc
Πηγές
American Psychological Association – APA (2015). Definitions Related to Sexual Orientation and Gender Diversity in APA Documents [pdf). Διαθέσιμο στο: http://www.apa.org/pi/lgbt/resources/sexuality-definitions.pdf
Centers for Disease Control and Prevention (CDC) (2025) – Sexual Health https://www.cdc.gov/healthy-youth/what-works-in-schools/sexual-health-education.html
UNESCO. (2018). International Technical Guidance on Sexuality Education: An Evidence-Informed Approach. https://www.unfpa.org/sites/default/files/pub-pdf/ITGSE.pdf
Υπουργείο Υγείας: Δράσεις και παρεμβάσεις ευαισθητοποίησης και ενημέρωσης για την Σεξουαλική και Αναπαραγωγική Υγεία https://www.moh.gov.gr/articles/health/dieythynsh-prwtobathmias-frontidas-ygeias/draseis-kai-programmata-agwghs-ygeias/agwgh-ygeias/draseis-kai-parembaseis-eyaisthhtopoihshs-kai-enhmerwshs-toy-mathhtikoy-plhthysmoy/draseis-kai-parembaseis-eyaisthhtopoihshs-kai-enhmerwshs-gia-thn-seksoyalikh-kai-anaparagwgikh-ygeia
World Health Organization-(WHO) (2024) Sexual health https://www.who.int/health-topics/sexual-health
Comments are closed.