Στις σύγχρονες καπιταλιστικές κοινωνίες η αξία ενός ανθρώπου μετριέται με το πόσο παραγωγικός είναι. Οι ρυθμοί και τα ωράρια εργασίας προσαρμόζονται ανάλογα στις τάσεις της εποχής.
Από τους εργατικούς αγώνες για την εξασφάλιση βασικών εργατικών δικαιωμάτων, όπως είναι η οκτάωρη εργασία, στο εργασία ελεύθερου ωραρίου και στις δύο και τρείς δουλειές προκειμένου να εξασφαλίσω τα προς το ζην, δηλαδή στέγη, μετακίνηση, υγεία και εκπαίδευση για μένα και το παιδί μου, για να μην αποτύχω ως ενήλικο μέλος αυτής της κοινωνίας. Αποτέλεσμα εξαντλητικά ωράρια, εξουθενωτικοί ρυθμοί, εκμηδένιση του ελεύθερου χρόνου και μια επιτυχία που δεν σημαίνει ευτυχία και πολύ συχνά δεν σημαίνει ούτε καν ζωή. Ταιριάζουν εδώ οι γραμμές του Douglas Coupland, από μυθιστόρημα του, για την γενιά Χ «αρνούνται να πεθάνουν στα 30 και περιμένουν να ενταφιαστούν στα 70».
Έπρεπε να φτάσουμε εδώ για να δούμε την αξία του διαλείμματος, των διακοπών και του ελεύθερου χρόνου. Οι προηγμένες χώρες αρχίζουν πια και συνδέουν την παραγωγικότητα με την μείωση των ωρών εργασίας.
Σε αυτό το σημείο, έρχονται πια οι διακοπές σαν κάτι επιβεβλημένο, σχεδόν όσο και η ανάγκη του να είναι κανείς παραγωγικός για να μην κριθεί αποτυχημένος.
Κάποιες δεκαετίες πιο πίσω οι διακοπές δεν είχαν την ίδια επιτακτικότητα που έχουν σήμερα. Τότε ήταν «τα μπάνια του λαού», κάτι εξ’ ορισμού πιο χαλαρό. Πολλές οικογένειες δεν άφηναν καν το σπίτι τους για να κάνουν διακοπές. Τι συνέβαινε τότε; Οι άνθρωποι δεν ξεκουράζονταν;
Τι θα χαρακτηρίζαμε σήμερα επιτυχημένες διακοπές; Την αποσύνδεση μας από την εργασία και τις καθημερινές δραστηριότητες, τόσο με το να μην είμαστε διαθέσιμοι είτε με την φυσική μας παρουσία ή σε κανάλια επικοινωνίας, διαδίκτυο, τηλέφωνα, ηλεκτρονική αλληλογραφία, όσο και με την μη απασχόληση του μυαλού μας με αυτές, την ξεκούραση, την ψυχαγωγία και την διασκέδαση μας.
Εδώ θα πρόσθετα, ως συστατικό στοιχείο των παραπάνω , την επανασύνδεση με τον εαυτό, και συγκεκριμένα, με το κομμάτι του εαυτού που δεν σηκώνει συμβιβασμό και που είναι αυτό που μας δίνει την αίσθηση ότι είμαστε και ότι υπάρχουμε δημιουργικά. Επανασύνδεση με τους αγαπημένους άλλους, με την έννοια του να βιώνουμε την ύπαρξη και την συντροφιά ο ένας του άλλου. Να μπορούμε να είμαστε, και όχι να κάνουμε, μόνοι μας ή και με άλλους. Όλοι οι ενήλικες άνθρωποι υπακούουν σε κοινωνικές επιταγές, αλίμονο και αν δεν το έκαναν, αλλά είναι προς όφελος της ψυχικής υγείας και της ζωής να μην χάνουμε τον εαυτό μας, να μην αφανιζόμαστε μέσα στην συμμόρφωση ή στην αντίδραση στον κόσμο (Winnicott).
Καταφέρνουμε στην καθημερινότητα μας να διαφυλάσσουμε αυτήν την σύνδεση με τον εαυτό και τους αγαπημένους ή την αναζητούμε στις διακοπές; Δίνουν οι διακοπές την ευκαιρία για αυτήν την επανασύνδεση ή γίνονται με όρους διεκπεραίωσης της επιτακτικότητας της ανάγκης;
Αναρωτιέμαι λοιπόν αν οι άνθρωποι κάποιες δεκαετίες πριν μπορούσαν να μείνουν και στο σπίτι τους στην παύση των εργασιών τους, γιατί ακόμα και στην εργασία τους, δεν έχαναν την επαφή με τον εαυτό τους. Οι διακοπές δεν ήταν τότε, ούτε διαπιστευτήριο κοινωνικής υπόστασης και σίγουρα ούτε ζήτημα ψυχικής υγείας.
Μπορούμε λοιπόν, ακόμα και αν δεν πάμε σε κάποιο μαγικό προορισμό να κάνουμε διακοπές μέσα στην καθημερινότητα μας; Να κάνουμε διακοπές από τον τρόπο σκέψης και την στάση ζωής που μας αποξενώνει από τον εαυτό μας και τους αγαπημένους μας;
Σε μια εποχή που επιβάλλει την παραγωγικότητα σε βάρος της συνείδησης της ύπαρξης, γιατί να περιμένουμε την άδεια μας; Ας αφήσουμε τις παύσεις να εισχωρήσουν στις ζωές μας καθημερινά, για να μπορούμε να υπάρχουμε, όχι απλώς παραγωγικά, αλλά ακόμα καλύτερα, δημιουργικά.
Όπως και στα παιδιά, έτσι και στους ενήλικες, ο σπόρος της δημιουργικότητας μπορεί να βρίσκεται στην πλήξη, στην πλήξη με την έννοια της διανοητικής, ψυχικής αδράνειας, της οποίας η δύναμη βρίσκεται στη δυνατότητα να ανανεώνει το ενδιαφέρον για τον κόσμο και να τροφοδοτεί, μέσα από την αργία του νου, την επινοητικότητα.
Ας πασπαλίσουμε λοιπόν την ζωή μας με λίγη από την γλύκα του να μην κάνεις τίποτα ( «ηδύ το μηδέν πράττειν»).
Μπεμπλιδάκη Χρύσα
Ψυχολόγος- Κλινική Νευροψυχολόγος.
Comments are closed.