Εφηβεία, αυτός ο “άγνωστος” που… μια μέρα εισβάλει ξαφνικά στο σπίτι μας και ανατρέπει τη ζωή όλης της οικογένειας. Εφηβεία, μια λέξη που φέρνει στο μυαλό γονείς και παιδιά μια ολόκληρη δίνη από ερωτήματα, αλλαγές, αναζητήσεις, ανακαλύψεις, αλλά και … πονοκεφάλους. Είναι εκείνη η περίοδος που το παιδί μας δεν είναι πια παιδί, αλλά ούτε ακόμη ενήλικας. Που μπορεί να δηλώνει ρητά οτι δεν μας έχει ανάγκη, αλλά μας έχει ανάγκη… Μια μικρή επανάσταση …βιολογική, συναισθηματική, κοινωνική που όμως είναι μια φυσική εξέλιξη του ανθρώπου ως έμβιο όν και ως προσωπικότητα , αλλά και ένα σημαντικό στάδιο του κύκλου ζωής της οικογένειας.
Η εφηβική ηλικία είναι η τελευταία φάση της ανάπτυξης, το τελευταίο στάδιο στην πορεία του ατόμου προς την ωριμότητα (Sawyer et al., 2018). Καλύπτει τη χρονική περίοδο ανάμεσα στην παιδική και στην ενήλικη ζωή και αποτελεί τη φάση της ζωής κατά την οποία πραγματοποιείται το πέρασμα του ατόμου από τον κόσμο του παιδιού, με την ανεμελιά και την εξάρτηση, στον κόσμο του ενηλίκου με την αυτοδιαχείριση και την υπευθυνότητα (Jaworska & MacQueen, 2015). Το πέρασμα αυτό ασφαλώς δεν γίνεται “εν μια νυκτί”, αλλά βαθμιαία, σε ένα διάστημα 7-8 χρόνων κατά μέσο όρο (WHO, 2024). Για αυτό και η εφηβική ηλικία χαρακτηρίζεται ως περίοδος μεταβατική (Παρασκευόπουλος, 1985).
Κατά την εφηβική ηλικία συμβαίνουν ταχύτατες βιολογικές μεταλλαγές, τόσο απότομες και καθολικές που δίνουν την εντύπωση ότι η εφηβεία είναι – όπως την αποκαλούσε ο Jean Jacque Rousseau “δεύτερη γέννηση”. Αν και ο χαρακηρισμός αυτός σήμερα θεωρείται υπερβολικός, εντούτοις είναι αναμφισβήτητο ότι η εφηβεία είναι το μεγαλύτερο βιολογικό γεγονός μετά τη γέννηση (Παρασκευόπουλος, 1985). Κατά τη διάρκεια της εφηβείας, παρατηρείται σημαντική ανάπτυξη του σώματος, όπως η αύξηση του ύψους, η εμφάνιση δευτερευόντων χαρακτηριστικών του φύλου και η ωρίμανση του αναπαραγωγικού συστήματος (Best & Ban, 2021). Παράλληλα, στον εγκέφαλο συντελούνται σημαντικές αλλαγές, ιδιαίτερα στον προμετωπιαίο φλοιό, ο οποίος σχετίζεται με τη λήψη αποφάσεων και τον αυτοέλεγχο (Guyer et al., 2016; Casey et al., 2008).
Ψυχολογικά, οι έφηβοι αναπτύσσουν την ταυτότητά τους, αμφισβητούν τις αξίες και τους κανόνες των ενηλίκων, και αντιμετωπίζουν συναισθηματικές προκλήσεις, καθώς οι κοινωνικές τους σχέσεις γίνονται πιο περίπλοκες (Sawyer et al., 2018). Οι οικογενειακές σχέσεις επίσης μεταβάλλονται, καθώς οι έφηβοι επιδιώκουν μεγαλύτερη ανεξαρτησία, γεγονός που συχνά προκαλεί συγκρούσεις ( Jaworska & MacQueen, 2015).
Σε συναισθηματικό επίπεδο, κύριο χαρακτηριστικό είναι η μεγάλη ένταση και αστάθεια της ψυχικής διάθεσης (Λαζαράτου & Αναγνωστόπουλος, 2001). Η συναισθηματική ζωή του εφήβου περιγράφεται γεμάτη μεταπτώσεις και ταλαντεύσεις ανάμεσα σε αντιφατικές και συγκρουόμενες διαθέσεις (Guyer et al., 2016). Από την υπερδιέγερση στο λήθαργο, από το πάθος στην αδιαφορία, από τη χαρά στην κατήφεια, από τη φιλία στην εχθρότητα, από την ευφορία στην μελαγχολία και ούτω καθ᾽εξής ( Casey et al., 2008). Οι εκδηλώσεις αυτές είναι πρωτίστως αποτέλεσμα ορμονικών αλλαγών, αλλά και απότοκο του ευρύτερου κοινωνικού γίγνεσθαι στο οποίο ζει και αναπτύσσεται ο έφηβος, αλλά και ιδιοσυγκρασιακών στοιχείων της δομούμενης προσωπικότητας κατά την εφηβεία (Παρασκευόπουλος, 1985).
Εν κατακλείδι, η εφηβεία αντιμετωπίζεται ως το σύνολο των ψυχολογικών, αναπτυξιακών διαδικασιών που συνδέονται με τις ωριμοποιητικές μεταβολές της ήβης, διαμέσου των συγκεκριμένων ιστορικών και κοινωνικών συνθηκών (Παρασκευόπουλος, 1985).
ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ
Best, O., & Ban, S. (2021). Adolescence: physical changes and neurological development. British Journal of Nursing, 30(5), 272–275. https://doi:10.12968/bjon.2021.30.5.272
Casey, B. J., Getz, S., & Galvan, A. (2008). The adolescent brain. Developmental Review, 28(1), 62–77. https://doi:10.1016/j.dr.2007.08.003
Guyer, A. E., Silk, J. S., & Nelson, E. E. (2016). The neurobiology of the emotional adolescent: From the inside out. Neuroscience and biobehavioral reviews, 70, 74–85. https://doi.org/10.1016/j.neubiorev.2016.07.037
Jaworska, N., & MacQueen, G. (2015). Adolescence as a unique developmental period. Journal of Psychiatry & Neuroscience: JPN,40(5), 291–293. https://doi.org/10.1503/jpn.150268
Λαζαράτου, Ε. και Αναγνωστόπουλος, Δ.Κ. (2001). Εφηβεία και κατάθλιψη. Αρχεία Ελληνικής Ιατρικής, 18(5): 466-474.
Παρασκευόπουλος, Ι. Ν. (1985). Εξελικτική ψυχολογία: Εφηβική ηλικία, τόμος 4ος, Αθήνα: Ελληνικά Γράμματα, σελ. 11-20
Sawyer, S. M., Azzopardi, P. S., Wickremarathne, D., & Patton, G. C. (2018). The age of adolescence. The Lancet Child & Adolescent Health, 2(3), 223–228. https://doi:10.1016/s2352-4642(18)30022-1
World Health Organization (WHO). (2024). Adolescent health.https://www.who.int/health-topics/adolescent-health/#tab=tab_1, [Ανακτήθηκε στις 29 Μαρτίου 2025]
Comments are closed.